ماهنامه علمی سبک شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)
سال 16، شماره 4، تیر 1402 ، شماره پی در پی 86

نقد نظام اجتماعی خانواده در اشعار پروین اعتصامی براساس نظریۀ پارسونر

صفحه (103 - 123)
اعظم ایمن‌فر ، علی عشقی سردهی (نویسنده مسئول)، سعید روزبهانی
تاریخ دریافت مقاله : خرداد 1401
تاریخ پذیرش قطعی مقاله : شهریور 1401

چکیده

زمینه و هدف: پارسونر (1902 م) یکی از نظریه پردازان اجتماعی است که دیدگاه های او مورد توجه منتقدان اجتماعی در تحیل جامعه شناسانۀ ادبیات بوده است. او ضمن توجه به مباحث عادی زندگی مردم و ارائۀ راه هایی برای بهبود اوضاع جامعه، مسائل اجتماعی را تحت چهار بخش: نظام اجتماعی، نظام فرهنگی، نظام شخصیتی و ارگانیسم رفتاری مورد بررسی قرار داده است.

روش مطالعه: در این مقاله که به روش کتابخانه ای و با هدف نقد نظام خانواده در اشعار پروین اعتصامی نگاشته شده است، سعی شده که اشعار پروین از منظر انطباق با نظریۀ پارسونر تحلیل و بررسی شوند.

یافته ها: نتایج تحقیق نشان میدهد که اشارات مکرر پروین به خانواده و تأکید بر مقام و نقش مادر، بعنوان درونمایه ای پربسامد در دیوان وی دیده میشود. ساختار خانواده در دیوان وی از نوع هسته ای است که بنابه دلایلی بیشتر به مقام و نقش مادر تأکید شده و نقش پدر بصورت جزئی آمده است. او با بیانی اخلاقی و تعلیمی میکوشد ادراکات خود از خانواده و مخصوصاً مادر را به خوانندۀ خویش ارائه کند.

نتیجه گیری: جنبۀ تمثیلیی که پروین به اشعار مربوط به نهاد خانواده داده است، اشارۀ بسیار کوتاه و محدود به ازدواج و نوع آن، توجه بی‌اندازه به نقش مادر که حتی پرندگان تمثیلی اشعارش نیز در این نقش ظاهر میگردند و نه در نقش معشوق از ویژگیهای مهم و خاص اشعار اوست.

کلمات کلیدی
پروین اعتصامی , خانواده , پارسونر , نظام اجتماعی

• آزاد ارمکی، تقی. (1383). نظریه های جامعه شناسی، تهران: سروش.
• استونر، راب. (1385). متفکران بزرگ جامعه شناسی، ترجمۀ مهرداد میردامادی، تهران: نشر مرکز.
• اسمیت، فلیپ. (1386). درآمدی بر نظریۀ فرهنگی، ترجمۀ حسن پویان، تهران: دفتر پژوهشهای فرهنگی.
• اعتصامی، پروین. (1363). دیوان قصائد و مثنویات و تمثیلات و قطعات، چاپ هشتم، تهران: ابوالفتح اصفهانی.
• اعزازى، شهلا. (1376). جامعه شناسی خانواده با تأکید نقش، ساختار و کارکرد خانواده در دوران معاصر، تهران: روشنگران و مطالعات زنان.
• پارسونر، تالکوت. (1363). ساختار اجتماعی خانواده، (در جزف، آبراهام؛ مبانی و رشد جامعه شناسی) ترجمۀ حسن پویان، تهران: چاپخش.
• پارسونر، تالکوت. (1376). تالکوت پارسونر و نظریۀ کنش، ترجمۀ عباس محمدی اصل، تهران: گل‌آذین.
• تنهایی، حسین. (1377). مکاتب و نظریه های جامعه شناسی، تهران: مرندیز.
• درودیان، ولی‌الله. (1377). زندگی، آثار پروین اعتصامی، شاعری با چشمهای آرام؛ تهران: انتشارات مؤسسۀ ایران.
• رتیزر، جورج. (1374). نظریۀ جامعه شناسی در دوران معاصر، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: علمی.
• ستوده، هدایت‌الله. (1387). آسیب‌شناسی اجتماعی، تهران: آوای نور.
• سیدمن، استیون. (1387). کشاکش آرا در جامعه شناسی، ترجمۀ هادی جلیلی، تهران: نشر نی.
• شیخی، محمدتقی. (1387). جامعه شناسی زنان و خانواده، تهران: شرکت سهامی انتشار.
• عضدانلو، حمید. (1384). آشنایی با مفاهیم اساسی جامعه شناسی، تهران: نشر نی.
• فروغی، محمدعلی. (1385). سیر حکمت در اروپا، تهران: زوار.
• کوئن، بروس. (1385). درآمدی به جامعه شناسی، ترجمۀ محسن ثلاثی، تهران: فرهنگ معاصر.
• گرت، هانس هانریشو رایت میلز. (1380). منش فرد و ساختار اجتماعی، ترجمۀ اکبر افسری، تهران: آگاه.
• گیدنز، آنتونی. (1390). گزیدۀ جامعه شناسی، ترجمۀ حسن چاووشیان، تهران: نشر نی.
• مخبر، عباس. (1378). نظریه های اجتماعی مدرن از پارسونر تا هابرماس، تهران: آگاه.
• منصوری، جواد. (1386). سیاست و نهادهای اجتماعی، تهران: امیرکبیر.
• موحد، عبدالحسین. (1378). زن، پروین، حقیقت یا مجاز، تهران: رویان.
• میشل، آندره. (1354). جامعه شناسی خانواده و ازدواج، ترجمۀ فرنگیس اردلان، تهران: انتشارات دانشکدۀ علوم اجتماعی و تعاون.
• ورد و شرمن. (1366). دیدگاههای نوین جامعه شناسی، ترجمۀ مصطفی ازکیا، تهران: کیهان.
• ولک، رنه و آستن وارون. (1373). نظریۀ ادبیات، ترجمۀ ضیاء موحد، تهران: علمی و فرهنگی.
• Parsons, Talcott. (1954). The Kinship System of the Contemporary United States. In Essays in Sociological Theory, pp.189- 194.
• Parsons, Talcott. & Bales. (1955). Family, Socialization & Interaction Process, The Free Press, New York.